Peyvənd nədir və covidvaksinlərin tərkibində nə var?

Peyvənd və peyvəndlənmə nədir?

Peyvənd müəyyən bir yoluxucu xəstəliyə qarşı aktiv qazanılmış immuniteti təmin edən bioloji preparatdır. Adətən, peyvənd xəstəliyə səbəb olan mikroorqanizmə bənzəyən bir agent ehtiva edir və çox vaxt mikrobun öldürülmüş və ya zəifləmiş formalarından, toksinlərindən və ya səthi zülallarından birindən hazırlanır. Agent orqanizmin immun sistemini həmin agenti təhlükə kimi tanımaq, onu məhv etmək və sonra gələcəkdə qarşılaşa biləcəyi həmin agentlə əlaqəli hər hansı mikroorqanizmləri tanıyıb məhv etmək üçün stimullaşdırır. Peyvənd profilaktik və ya terapevtik ola bilər.

Peyvəndin qəbul edilməsi isə peyvəndlənmə adlanır. Peyvənd yoluxucu xəstəliklərin qarşısının alınmasının ən təsirli üsuludur. Peyvənd nəticəsində yaranan universal toxunulmazlıq bütün dünyada yoluxucu çiçək xəstəliyini aradan qaldırdı və dünyanın əksər yerlərində poliomielit qızılca və tetanoz kimi xəstəlikləri əhəmiyyətli dərəcədə azaltdı. Peyvəndin effektivliyi geniş şəkildə öyrənilmiş və təsdiq edilmişdir; Məsələn, qrip peyvəndi kimi peyvəndlərin effektivliyi sübut edilmişdir.
Covid peyvəndi ilə bağlı, fiziki məhdudiyyətli uşaq valideyini və xroniki xəstəliyi olan şəxsin təcrübələrini bölüşdüyü videoya baxın:

Covid əleyhinə peyvəndlər:

Covid əleyhinə peyvəndlərin növləri var:
Viral vektorlara əsaslanan vaksinlər, adi peyvəndlərdən fərqli olaraq, antigenləri ehtiva etmir. Spikecilla, immunitet sistemi tərəfindən yad olaraq tanınan və ona qarşı antikorların istehsalını tetikleyen COVID-19-a səbəb olan virusun səthində yerləşən bir zülaldır.
Vektor peyvəndləri insan hüceyrəsinə koronavirusun zülalının “təlimatlarını” daşıyan başqa bir zərərsiz virusdan (vektor) istifadə edir. Vektorun verdiyi “təlimatlara” uyğun olaraq, hüceyrə virusun zərərsiz bir hissəsini – immunitet sistemi tərəfindən tanınan və antikor istehsal etməyə başlayan spikesil istehsal etməyə başlayır.
Məhz bu antikorlar bədəni gələcəkdə COVID-19 ilə infeksiya və xəstəliklərdən qoruyur. Peyvənddən sonra virus orqanizmə daxil olduqda, immun sistemi onun səthindəki sünbülləri vaxtında tanıyır və virusu xəstəlik törətməzdən əvvəl məhv edir. Müvəqqəti yan təsirlər prosesin təbii bir hissəsidir, peyvəndin işlədiyinin göstəricisidir.

COVID-19-a qarşı virus vektor vaksinləri bunlardır: University of Oxford/AstraZeneca; CanSino; Gamaleya Research Institute; Janssen Pharmaceutical Companies

Eyni zamanda mRNA vaksinləri də mövcüddur:

M-RNT vaksinlərində virus və ya onun hissəsi əvəzinə xüsusi zülalların əmələ gəlməsi üçün proqramı ehtiva edən genetik strukturun bir hissəsindən istifadə olunur. Yəni belə peyvəndlər hüceyrələrə DNT və ya mRNA şəklində “təlimatlar” verir, immun sistemini işləməyə təhrik edir və immun reaksiya – antikorların istehsalı başlayır. Bu antikorlar bədəni gələcəkdə infeksiyadan qoruyur. Daha sonra virus bədənə daxil olarsa, immunitet sistemi onu tanıyacaq və virusu xəstəliyə səbəb olmadan məhv edəcək.
mRNA peyvəndi canlı və ya təsirsiz virus tərkibli olmadığı üçün covid infeksiyasına səbəb ola bilməz. Peyvənddən bir neçə gün sonra mRNT öz-özünə parçalanır.

COVID-19-a qarşı mRNT vaksinləri bunlardır: Moderna/NIAID; Pfizer-BioNTech.

Bunlar ənənəvi üsullarla hazırlanmış təsirsizləşdirilmiş vaksinlərdir. Onlar bütün virus və ya bakteriyalardan və ya onların bəzi fraksiyalarından ibarətdir. Müvafiq olaraq, bunlar iki əsas növə bölünür – tam hüceyrəli və fraksiya peyvəndi. İnaktivləşdirilmiş vaksinlər xəstəlik törədən mikroorqanizmi (virus, bakteriya) kimyəvi və ya fiziki proseslə öldürməklə hazırlanır. Tərkibində canlı mikroorqanizmlər olmadığı üçün xəstəlik törətmir.

COVID-19-a qarşı inaktivləşdirilmiş vaksinlər bunlardır: Sinovac, Sinopharm-Beijing, Sinopharm-Wuhan, Bharat Biotech.
Peyvənd olunduqdan sonra yan təsirlərin ola biləcəyini bilmək vacibdir, bu tamamilə normaldır və bədəninizin özünü müdafiə qabiliyyətini gücləndirdiyini göstərir. Yan təsirlər gündəlik fəaliyyətinizə təsir edə bilər, lakin bu bir neçə gün ərzində keçəcək. Bəzi insanlarda heç bir yan təsiri olmur.