„ბავშვებისთვის საშიში მიდგომა“ – პროფკავშირები მოზარდების დახურულ დაწესებულებაში განთავსების კანონპროექტს აკრიტიკებენ

„დამოუკიდებელი პროფესიული კავშირი – კონსტიტუციის 78-ე მუხლი“, „ფსიქოლოგთა პროფესიული კავშირი“, „მედიატორთა პროფესიული კავშირი“ და „სოციალური მუშაკების გაერთიანება“ ერთობლივ განცხადებას ავრცელებენ და „კანონთან კონფლიქტში მყოფ არასრულწლოვანთა რეაბილიტაციისა და მხარდაჭერის შესახებ“ მომზადებულ კანონპროექტს მწვავედ აკრიტიკებენ. ორგანიზაციების შეფასებით, დოკუმენტი ბავშვების მიმართ არასწორ და საშიშ მიდგომას ეფუძნება, რაც რეაბილიტაციის ნაცვლად მომავალ თაობაზე ნეგატიურ გავლენას მოახდენს.

საქართველოს პარლამენტში წარდგენილია კანონპროექტი, რომელიც მიზნად ისახავს 14 წლამდე ასაკის მოზარდთა კრიმინალის პრევენციასა და რეაბილიტაციას.

კანონპროექტით დაგეგმილია არასრულწლოვანთა რეაბილიტაციისა და მხარდაჭერის ცენტრის შექმნა და დახურული ტიპის სახლის აშენება მძიმე დანაშაულის ჩამდენი მოზარდებისთვის. დღეს, 24 ნოემბერს ადამიანის უფლებათა დაცვისა და სამოქალაქო ინტეგრაციის კომიტეტმა „კანონთან კონფლიქტში მყოფ არასრულწლოვანთა რეაბილიტაციისა და მხარდაჭერის შესახებ“ კანონპროექტს მხარი დაუჭირა.

განცხადების ავტორების თქმით, ყველაზე სენსიტიური და პრობლემური არის ის მუხლი, რომელიც 10–14 წლის ბავშვების დახურული ტიპის დაწესებულებაში განთავსების შესაძლებლობას ითვალისწინებს. როგორც ორგანიზაციები აღნიშნავენ, კანონპროექტი, რომელიც თითქოს დანაშაულის რისკების შემცირებას ისახავს მიზნად, რეალურად ბავშვისთვის დამატებით საფრთხეებს ქმნის.

განცხადებაში ყურადღებაა გამახვილებული რამდენიმე საკვანძო რისკზე:

სტიგმატიზაცია და იზოლაცია – არასრულწლოვნისთვის „კანონთან კონფლიქტში მყოფის“ სტატუსის მინიჭება ზრდის თვითაღქმას, როგორც „პრობლემური“ და „კანონდამრღვევი“ ბავშვისა, რაც სამეცნიერო კვლევებით დადასტურებული უარყოფითი ეფექტია.

ფსიქოლოგიური და ემოციური განვითარების შეფერხება – 10–14 წლის მოზარდები განსაკუთრებით მგრძნობიარეები არიან სოციალური შეფასებების მიმართ, იზოლაცია კი ზრდის დეპრესიის, შფოთვისა და ქცევითი სირთულეების ალბათობას.

ნეგატიური როლის გათავისება – რთული ქცევის მქონე ბავშვების ერთ სივრცეში თავმოყრა დევიაციური ქცევის გავრცელების რისკს ზრდის.

სოციალური უნარების შეზღუდვა – ინსტიტუციური გარემო უშლის ხელს ბავშვის ემოციური რეგულაციისა და ურთიერთობების მართვის უნარების განვითარებას, ხოლო ოჯახთან და სკოლასთან კავშირის დაკარგვა ამცირებს მხარდაჭერის ქსელს.

ორგანიზაციები ხაზს უსვამენ, რომ 10–14 წლის მოზარდის იმპულსურობა, რთული ქცევა და ზეგავლენაზე მგრძნობელობა ასაკობრივი თავისებურებაა, რომელიც პრობლემად იქცევა მხოლოდ მაშინ, როდესაც გარემო არასათანადოა. შესაბამისად, მათი განცხადებით, გადაწყვეტილება უნდა იყოს არა იზოლაცია, არამედ გარემოს გაუმჯობესება.

განცხადებაში განსაკუთრებულად არის ხაზგასმული აღდგენითი მართლმსაჯულების მნიშვნელობა, რომელიც ბავშვის ქცევას განიხილავს როგორც სოციალური და განვითარების პროცესის გამოწვევას, და არა როგორც დასჯის ობიექტს. ორგანიზაციების ინფორმაციით, განრიდებისა და მედიაციის პროგრამამ უკვე აჩვენა ეფექტიანობა პროგრამაში ჩართული არასრულწლოვნების 90%-ზე მეტი განმეორებით დანაშაულს აღარ ჩადის.

პროფესიული კავშირები ხელისუფლებას შემდეგი კითხვებით მიმართავენ:

რომელი საერთაშორისო/სამეცნიერო პრაქტიკით არის გამყარებული კანონპროექტი, განსაკუთრებით — 10–14 წლისთვის „კანონთან კონფლიქტში მყოფის“ სტატუსის მინიჭება?
შეიქმნა თუ არა დოკუმენტი პროფესიონალებთან კონსულტაციის საფუძველზე?
უზრუნველყოფს თუ არა სახელმწიფო სრულფასოვან प्रევენციულ პროგრამებს, მხარდაჭერას და ოჯახებთან მუშაობას?
ასრულებენ თუ არა შესაბამისი უწყებები თავიანთ ვალდებულებებს და თუ არა — რა არის ამის მიზეზი?
განცხადების ავტორები ხაზს უსვამენ, რომ სახელმწიფოს ვალდებულებების სრულად შეუსრულებლობა არ შეიძლება გახდეს საფუძველი არასრულწლოვნების დახურულ სივრცეში მოთავსებისთვის. მათი შეფასებით, მსგავსი ტიპის ინსტიტუცია მხოლოდ უკიდურეს შემთხვევაში მძიმე თვითდაზიანების, სუიციდის რისკის ან სახიფათო ოჯახური გარემოს არსებობისას შეიძლება განიხილებოდეს.

ორგანიზაციები გამოსავლად მულტიდისციპლინურ, ინდივიდზე მორგებულ მიდგომას ასახელებენ, რომელიც მოიცავს:

სოციალური მუშაკის/მენტორის გზით ინტენსიურ მუშაობას ბავშვის რეალურ გარემოში,
ოჯახთან მუშაობას და მშობლების მხარდაჭერას,
ინდივიდუალური სასწავლო გეგმის შექმნას და სკოლაში დაბრუნების ხელშეწყობას,
კონფლიქტების სწრაფ მედიაციას პროფესიონალთა ჯგუფის მონაწილეობით.
განცხადება სრულდება მოწოდებით: გაჩერდეს კანონპროექტის დამტკიცების პროცესი, ხოლო საზოგადოება და სახელმწიფო ფოკუსირდნენ პრევენციაზე, მხარდაჭერაზე და ბავშვების განვითარების გარემოს გაჯანსაღებაზე.