არაფორმალური განათლება კახეთის რეგიონში
არაფორმალური განათლება დღეს არსებული კანონმდებლობით არ რეგულირდება, თუმცა საზოგადოებაში ფორმალურ განათლებასთან ერთად მოკლევადიან, არაფორმალურ საგანმანათლებლო პროგრამებზე მოთხოვნილება გაჩნდა.
საქართველოს დღევანდელი კანონმდებლობა არ ასახავს განსხვავებას ფორმალურ და არაფორმალურ განათლებას შორის ზოგადსაგანმანათლებლო სისტემაში. სათემო კავშირ ,,ნუკრიანის“ დირექტორ მაია ბიძინაშვილის შეფასებით, სამოქალაქო განათლების მიღება უმნიშვნელოვანესია ქვეყნის მდგრადი განვითარებისთვის. მისივე თქმით, არაფორმალური განათლება საზოგადოების ცვალებად საჭიროებებზეა მორგებული:
,,არაფორმალური განათლება ძირითადად ზრდასრულ მოსახლეობაზეა ორიენტირებული. ,,იუნესკოს” მიერ განსაზღვრული განმარტებით, არაფორმალური განათლება წარმოადგენს განათლების ორგანიზებულ ფორმას, რომალიც ღიაა ნებისმიერი ასაკის სწავლის მსურველისათვის, არ არის სავალდებულო და არ ისახავს მიზნად ოფიციალური სერტიფიკატის მიღებას, თუმცა ამ ფორმატში მიღებული ცოდნისა და უნარების აღიარების მექანიზმის არსებობა ზრდის არაფორმალური განათლების მნიშვნელობას, როგორც დასაქმებისათვის, ისე სწავლის გაგრძელებისათვის ფორმალურ გარემოში, რაც მას განსაკუთრებულ ადგილს ანიჭებს მთელი სიცოცხლის მანძილზე სწავლის კონტექსტში“.
თელავის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ასოცირებული პროფესორ თამარ მიქელაძის განცხადებით, ხშირად ახალგაზრდებს მიაჩნიათ, რომ მათი განათლება მხოლოდ ფორმალური განათლებით შემოიფარგლება:
,,არაფორმალური განათლება ინდივიდუალური და სოციალური განათლების ნებისმიერი დაგეგმილ პროგრამას წარმოადგენს და იგი არ არის ოფიციალური სასწავლო პროგრამების ნაწილი. იგი მიზნად ისახავს ცოდნის, უნარ-ჩვევებისა და კომპეტენციების გაუმჯობესებას. არაფორმალური განათლება მთელი სიცოცხლის განმავლობაში გრძელდება, რომლის დროსაც პიროვნებას არსებული რესურსებისა და ყოველდღიური გამოცდილების შედეგად უყალიბდება დამოკიდებულებები, ფასეულობები, უნარ-ჩვევები და ცოდნა. არაფორმალური განათლება იგივე ზრდასრულთა ლიბერალური განათლებაა. მისი სარგებელი რამდენიმე ფაქტორში შეიძლება, გამოიხატოს, როგორიცაა: ეკონომიკური, სოციალური და პოლიტიკური“.
მაია ბიძინაშვილის შეფასებით, ყოველი მოქალაქე აღჭურვილი უნდა იყოს იმ უნარებით, რომელიც აუცილებელია ახალ ინფორმაციულ საზოგადოებაში ცხოვრებისა და მუშაობისათვის უნდა განისაზღვროს მთელი სიცოცხლის მანძილზე სწავლისათვის საჭირო ახალი საბაზისო უნარ-ჩვევები (საინფორმაციო და კომპიუტერული ტექნოლოგიები, უცხო ენები, ტექნოლოგიური კულტურა, მეწარმეობა და სოციალური უნარ-ჩვევები). ,,ზრდასრულთა არაფორმალური განათლების სტრატეგია მთელი სიცოცხლის მანძილზე სწავლის კონტექსტში“ შემუშავდა საქართველოს ზრდასრულთა განათლების ასოციაციის მიერ საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროსთან 2009 წლის 28 იანვარს ხელმოწერილი ურთიერთთანამშრომლობის მემორანდუმით. სათემო კავშირი ,,ნუკრიანი“ 2009 წლიდან არის საქართველოს ზრდასრულთა განათლების ასოციაციის წევრი“.
ზრდასრულთა განათლების ტრენერი არაფორმალური განათლების სტრატეგიაზე ამახვილებს ყურადღებას და ამბობს, რომ ძირითადი მიმართულებებისა და პრიორიტეტების განსაზღვრა აუცილებელია. ტრენერისვე განცხადებით, უნდა დაინერგოს დასავლეთ ევროპაში ბოლო დროს მეტად პოპულარული სტრატეგია ,,სწავლა მთელი სიცოხლის მანძილზე“, რაც პიროვნებას საშუალებას აძლევს, კონკურენტუნარიანი გახდეს ახალი ტექნოლოგიების გამოყენებაში, გაიადვილოს სოციალური ურთიერთობები, შეიქმნას თანასწორი შესაძლებლობები და გაიუმჯობესოს ცხოვრების ხარისხი: ,,ამ სტრატეგიის ძირითადი პრინციპია: თანამედროვე სწრაფადცვალებად საზოგადოებაში ინდივიდის კონკურენტუნარიანობის ამაღლება და სოციალური ინკლუზია; შრომის ბაზარზე ორიენტაცია და, შესაბამისად, ეკონომიკის განვითარება; სამოქალაქო საზოგადოების ფორმირება-განათლებული პიროვნების ჩამოყალიბება; სტრატეგიაში განსაზღვრული უნდა იყოს შემდეგი პრიორიტეტები: არაფორმალური,ზრდასრულთა განათლების ინფრასტრუქტურის განვითარება მართვის ეფექტური სისტემების ჩამოყალიბება; საკანონმდებლო ბაზის შექმნა; დაფინანსების ეფექტური სისტემების შემუშავება და დანერგვა; ხარისხის უზრუნველყოფის სისტემის ჩამოყალიბება“.
მისივე განმარტებით, რეგიონის სტრატეგიულ განვითარებაში უნდა აისახოს ადგილობრივი შრომის ბაზრის მოთხოვნები და საჭიროებები. რეგიონის ბიუჯეტში უნდა აისახოს ამ მოთხოვნების დაკმაყოფილებისათვის საჭირო თანხები. თვითმმართველობამ უნდა გააცნობიეროს, რომ არაფორმალური განათლება რეგიონის განვითარების ერთჶერთი უმნიშვნელოვანესი ინსტრუმენტია:
,,სათემო კავშირი ნუკრიანი, ადგილობრივი მოსახლეობისათვის არაფორმალური განათლების სხვადასხვა პროგრამების: კომპიუტერული ცოდნის, პიროვნული განვითარების კურსის ახალგაზრდებისათვის და სახელობო კურსების შეთავაზებას, თავის ბაზაზე არსებულ არაფორმალურ საგანმანათლებლო ცენტრში ახორციელებს მოსახლეობის მოთხოვნების შესაბამისად“.
ასოცირებულ პროფესორ თამარ მიქელაძის განმარტებით, როდესაც საუბარი არაფორმალურ, ზრდასრულთა განათლებას ეხება, აუცილებელია, განისაზღვროს რა ასაკის ადამიანები იგულისხმება:
,,ზოგადად ევროპაში არაფორმალურ, ზრდასრულთა ლიბერალური განათლება მოიცავს სხვადასხვა ტიპის სასწავლებლებს: ზრდასრულთა სასწავლო ცენტრებს, სახალხო სკოლებს, საზაფხულო უნივერსიტეტებს და ა.შ, რომლებიც უზრუნველყოფენ საგანმანათლებლო, კულტურულ და რეკრეაციულ აქტივობებს. აქ სწავლა ყველასათვისაა ხელმისაწვდომი ასაკის, სქესის, ეროვნებისა და განათლების დონის მიუხედავად. აქ ისწავლება ისეთი საგნები, როგორიცაა: უცხო ენები, ხელოვნება (ხატვა, ძერწვა, კერამიკა და ა.შ), ხელსაქმე (კერვა, ხეზე მუშაობა), მუსიკა, ლიტერატურა, საინფორმაციო ტექნოლოგიები, ზუსტი და საბუნებისმეტყველო საგნები, ფსქილოგია, განათლება, ტანვარჯიში, ცეკვა, ისტორია. იმართება სხვადასხვა თემებზე სემინარები. ძირითადი განსხვავება ამ კურსებსა და ევროპის არაფორმალური განათლების ცენტრების მიერ შეთავაზებულ კურსებს შორის ისაა, რომ, სამწუხაროდ, საქართველოს მოქალაქე მხოლოდ უკიდურესი აუცილობლობის შემთხვევაში მიმართავს ამ კურსებს, რათა აიმაღლოს კვალიფიკაცია ან გაზარდოს დასაქმების პერსპექტივა, მაშინ, როდესაც ევროპელების უმეტესობა ამ კურსებს მიმართავს საკუთარი სიამოვნების გამო.“
მიქელაძისვე განცხადებით, ამ ტიპის განათლების ხელშეწყობა ერთჶერთ საკითხადაა დასმული ევროკავშირის „ასოცირების შეთანხმების“ დარგობრივი თანამშრომლობის ნაწილში, რომელიც განათლებას ეხება. როგორ უნდა შეუწყოს ხელი ადგილობრივმა მუნიციპალიტეტმა არაფორმალური განათლების ხელმისაწვდომობას და რა მიდგომა უნდა არსებობდეს მათი მხრიდან, ტრენერ მაია ბიძინაშვილის განმარტებით, ადგილობრივი თვითმმართველობის შესახებ ორგანულ კანონში შესული ცვლილებებისა და დამატებების თანახმად, დასაქმების ხელშეწყობის მუნიციპალური პროგრამების დამტკიცება და თვითმმართველ ერთეულში ინვესტიციების ხელშწყობა თვითმმართველი ერთეულის საკუთარ უფლებამოსილებად განისაზღვრა:
,,ზრდასრულთა განათლების საკითხები შესაძლებელია, განვიხილოთ, როგორც დასაქმების მუნიცპალური პროგრამის შემადგენელი (აუცილებელი) კომპონენტი. ადგილობრივი მოსახლეობის დასაქმების ხელშწყობის მიზნით, თვითმმართველი ერთეულის მიერ შემუშავებული და დამტკიცებული დასაქმების მუნიციპალური პროგრამები, საგანმანათლებლო პროექტები თვითმმართველი ერთეულის საკუთარი უფლებამოსილებაა და მათი დაფინანსება, განხორციელება, მონიტორინგი და შეფასება თვითმმართველი ერთეულის მიერ აბსოლუტურად ლეგიტიმურია.
აღნიშნული ნორმის ფარგლებში შესაძლებელია, თვითმმართველი ერთეულის ბიუჯეტიდან დაფინანსდეს სამოქალაქო ცნობიერების ამაღლების მიზნით შემუშავებული ისეთი სასწავლო-შემეცნებითი პროგრამები, როგორიცაა: დაიწყე ბიზნესი, ინგლისურისა დაკომპიუტერის შესწავლის უფასო კურსები, სოციალურად დაუცველი, მრავალშვილიანი ოჯახების დასაქმების პროგრამა და სხვა“.
კითხვაზე ადამიანებს, რომელთაც უმაღლესი პროფესიული განათლება არ მიუღიათ, მაგრამ გააჩნიათ დიდი გამოცდილება პრაქტიკული საქმიანობით და პასუხობენ დღვანდელ გამოწვევებს არაფორმალური განათლების კუთხით, უნდა იყვნენ თუ არა დასაქმებულები, მაია ბიძინაშვილი გამარტავს, რომ პრაქტიკული საქმიანობის გამოცდილების მქონე ადამიანებს, რომლებიც თუნდაც ბოლო ხუთი წლის მანძილზე აღარ მუშაობდნენ, სწარაფდცვალებად გარემოში ადაპტაციის უნარი უქვეითდებათ:
,,მათ არ აქვთ ის საკვანძო კომპეტენციები, რომელიც არ არის ოფიციალური სასწავლო პროგრამების ნაწილი და, რომელიც მიზნად ისახავს ცოდნის, უნარჶჩვევებისა და კომპეტენციების გაუმჯობესებას, რომ გახდნენ კონკურენტუნარიანები და გაუადვილდეთ დასაქმება“.
ბიბერახი – თელავის პარტნიორობის კომიტეტი ახორციელებს მასშტაბურ საგანმანათლებლო პროგრამას. პროექტის ფინანსურ მხარდაჭერას უზრუნველყოფს GIZ გერმანიის ტექნიკური თანამშრომლობის ფონდი, ,,კავკასიის ქალაქთა ქსელის მცირებიუჯეტიანი პროექტების ფარგლებში გერმანიის განვითარებისა და თანამშრომლობის სამინისტრო.
მხარდამჭერები: მეცნიერების და განათლების სამინისტრო, სპორტისა და ახალგაზრდობის სამინისტრო , შრომის, ჯანმრთელობის და სოციალური დაცვის სამინისტრო. სკოლები, რესურს ცენტრები, უნივერსიტეტი და პროფესიული კოლეჯები, არასამთავრობო სექტორი, სამთავრობო წარმომადგენლობა (გუბერნია და თელავის, ახმეტის, გურჯაანისა და ყვარლის მუნიციპალიტეტები და საკრებულოები) და რეგიონის ბიზნესის ფართო სპექტრი. თელავი გამოფენის მასპინძელია. პროექტები 2004 წლიდან დაიწყო: თელავის რუკა, პირველი მუსიკალური სკოლის აღდგენა, საბაკალავრო სასწავლო პროგრამა – პროექტის მენეჯმენტი (სამშენებლო და მცირე ბიზნესის მენეჯმენტი), საყოფაცხოვრებო ნარჩენები/დასუფთავება და პროფესიული საგანმანათლებლო პროგრამის გაუმჯობესება.
