პიროვნების შეუზღუდავი არჩევანის უფლება
არადა, საარჩევნო პროცესებმა დემოკრატიულად რომ ჩაიაროს, ამისათვის აუცილებელია თითოეული ამომრჩევლის აქტიურობა და მონაწილეობა. იორმუღანლოს თემში მცხოვრები 25 წლის აიდა ბაირამოვა არჩევნებში მონაწილეობის მიღებას არ აპირებს. იგი არ ფლობს ინფორმაციას შუალედური არჩვენების შესახებ, რომელიც 2 კვირაში საგარეჯოში უნდა გაიმართოს. ბაირამოვა კამერასთან საუბარს თავს არიდებს და ,,კახეთის ხმასთან“ პირად საუბარში განმარტავს, რომ იგი არჩევნებზე არასდროს ყოფილა, შესაბამისად, არ ფლობს ინფორმაციას, როგორ უნდა დააფიქსიროს საკუთარი არჩევანი. ,,არც ამჯერად ვაპირებ წასვლას არჩევნებზე. არ ვიცი, როგორ უნდა მივცე ხმა. არც ის ვიცი, რისი არჩევნები მოდის და როდის“.
აიდა ბაირამოვას მსგავსად, 42 წლის სადაფ ნოვიზოვს დღემდე არ მიუღია არჩევნებში მონაწილეობა, მაგრამ ბაირამოვასგან განსხვავებით მას სურს, წავიდეს არჩევნებზე, თუმცა გაგვიმხილა, რომ არ იცის იმ უფლებების შესახებ, რაც არჩევანის თავისუფალი ნების გამოხატვას უკავშირდება, იგი არ ფლობს ინფორმაციას არც ხმის მიცემის პროცედურებსა და არც კანდიდატების შესახებ. ,,არჩევნებში მონაწილეობა არ მიმიღია, მაგრამ მინდა ხმა მივცე. თუ წავალ, ხმას მივცემ იმ კანდიდატს, ვისზეც სახლში შევთანხმდებით“.
იორმუღანლოს თემში მცხოვრებ მამაკაცების უმრავლესობას მიაჩნია, რომ ქალს საარჩევნო უფლება – ვის მისცეს ხმა, ოჯახში მიღებული გადაწყვეტილების შემდეგ გააჩნია. დურსუნ აბდალოვი განმარტავს, რომ ქალი ვალდებულია, ქმრის გადაწყვეტილებას დაემორჩილოს. ,,კანდიდატები არ ვიცი, ვინ არიან, მაგრამ მთავრობის ნომერი ვიცით და იმ რიცხვს შემოვხაზავთ, რადგან გვპირდებიან, რომ პრობლემებს მოგიგვარებთო. ჩემმა ცოლმაც მას უნდა მისცეს ხმა, ვისაც მე, რადგან ჩვენთან ასეთი წესია. სხვანაირად არ გამოვა, რადგან ერთ სახლში ვცხოვრობთ. ჩემმა შვილებმა, ვისაც უნდათ მას მისცეს ხმა, მე არ ვერევი, ამის უფლება არ მაქვს“.
არასამთავრობო ორგანიზაციების წარმომადგენლები განმარტავენ, რომ ყველა მოქალაქის საარჩევნო უფლება როგორც აქტიური, ასევე, პასიური, გარანტირებულია კონსტიტუციითა და სხვა საკანონმდებლო აქტებით. საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციის თელავის ოფისის ხელძღვანელ მარეხ მგალობლიშვილის განცხადებით, ნებისმიერი მოქალაქე თავს ვალდებულად უნდა მიიჩნევდეს, რომ დააფიქსიროს საკუთარი არჩევანი. მნიშვნელოვანია, რომ ამომრჩეველი ინფორმირებული იყოს და გონივრულად გადაწყვიტოს, ვის აძლევს ხმას. ,,შესაძლოა, არცერთი კანდიდატი არ იყოს მისაღები, ესეც არის პოზიცია და უნდა დაფიქსირდეს, მაგრამ ის დამოკიდებულება, რომ არჩევნებზე წაუსვლელობით პროტესტს გამოხატავ, ეს არ არის მართებული გადაწყვეტილება. ავირჩიოთ და ვიყოთ არჩეულები, რადგან ეს არის კონსტიტუციით გარანტირებული ჩვენი უფლება“.
შესაბამისად, შეგვიძლია, ვივარაუდოთ და ბოლო კვლევებიც მოვიშველიოთ, რომ ჯამში ეთნიკური უმცირესობების წარმომადგენელი ქალების აქტივობა საარჩევნო პროცესებში დაბალია. გარდა საკუთარი უფლებების შესახებ არაინფორმირებულობისა, იორმუღანლოს თემში სხვა პრობლემებიც არსებობს, როგორიც არის ქართული ენის ცოდნა და ზოგადი განათლება. ექსპერტები ქალების პასიურობას არჩევნების დღისით საკუთარი უფლებების შესახებ ინფორმაციის დეფიციტით ხსნიან.