ძალადობა, ადმინისტრაციული რესურსის გამოყენება და ამომრჩეველთა სავარაუდო მოსყიდვა- საია-ს წინასაარჩევნო გარემოს კვლევა

„საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციამ“ წინასაარჩევნო გარემოს ბოლო შეფასება წარმოადგინა, რომელშიც საუბარია როგორც ანტიკორუფციული ბიუროსა და კომუნიკაციების ეროვნული მარეგულირებელი კომისიის გადაწყვეტილებებზე, ისე საარჩევნო კამპანიის მიმდინარეობისას სიძულვილის ენის გამოყენებაზე, ძალადობის წახალისებაზე, ადმინისტრაციული რესურსის გამოყენებასა და ამომრჩეველთა სავარაუდო მოსყიდვაზე.

საია-ს შეფასებით, წინასაარჩევნო პერიოდი მაღალი პოლარიზაციის ფონზე, არათანასწორ გარემოში წარიმართა. მათი შეფასებით, კანონმდებლობის დარღვევის ფაქტებმა და გამოკვეთილმა უარყოფითმა ტენდენციებმა წინასაარჩევნო პროცესებზე დამაზიანებლად იმოქმედა.

„არჩევნების წინა პერიოდი გამოწვევებით ხასიათდებოდა, როგორც ადგილობრივი სადამკვირვებლო ორგანიზაციებისთვის, ისე პოლიტიკური სპექტრისთვის. „უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ“ კანონის ხელახალმა ინიცირებამ და მისმა თანმდევმა პროცესებმა, ასევე, ხელისუფლების მხრიდან სამოქალაქო სექტორის სისტემურმა მადისკრედიტირებელმა კამპანიამ და ოპოზიციური პოლიტიკური პარტიების აკრძალვის რიტორიკამ კითხვის ნიშნის ქვეშ დააყენა არჩევნების თავისუფალ და სამართლიან გარემოში ჩატარების შესაძლებლობა.

ზოგ შემთხვევაში, არაიდენტიფიცირებული მესამე პირები რუსული სტილის კანონის მოწინააღმდეგეთა მიმართ ფიზიკურად ძალადობდნენ: აქციაზე სცემდნენ დემონსტრანტებს, სახლებთან ან ქუჩაში ხვდებოდნენ პროტესტის ორგანიზატორებს, მათი ოჯახის წევრებს და სასტიკად უსწორდებოდნენ. ძალადობის ეს ფორმა ჰგავს ე.წ. ტიტუშკების რეიდს.”,- წერია დოკუმენტში.

სადამკვირვებლო ორგანიზაციის მიერ გავრცელებულ წინასაარჩევნო კამპანიის დაწყებამდე „ქართული ოცნების“ მიერ ინიციირებული ან/და მიღებული საკანონმდებლო ცვლილებების აბსოლუტური უმრავლესობა კონსულტაციების, ოპოზიციური პარტიებისა და სამოქალაქო სექტორის მოსაზრებების უგულებელყოფით წარიმართა. ცვლილებები მმართველი პარტიისთვის ხელსაყრელი გარემოს შექმნას ისახავდა მიზნად და არ იყო მიმართული საკანონმდებლო ჩარჩოს რეალურად გაუმჯობესებისკენ.

,,ერთ-ერთი ცვლილება, რომელიც ცესკომ 2024 წლის 16 აგვისტოს დადგენილებით მიიღო, ეხებოდა ყველა ტიპის საარჩევნო უბანზე კომისიის წევრთა ფუნქციების გასანაწილებლად წილისყრის პროცედურის ჩატარებას კენჭისყრამდე არაუგვიანეს მე-7 დღისა. ამ სადავო დადგენილების შესახებ 20 აგვისტოს საია-მ სასამართლოს მეგობრის პოზიცია წარადგინა. გარდა ამისა, 18 ოქტომბერს ორგანიზაცია დააკვირდა საუბნო საარჩევნო კომისიების წევრთა წილისყრის პროცედურებს თბილისსა და რეგიონებში. მნიშვნელოვანია, რომ წილისყრის პროცედურის გამართვის შესახებ ინფორმაცია ორგანიზაციას ეცნობა წინა დღეს, 17 ოქტომბერს, 20:27 საათზე, რამაც მონიტორინგი არსებითად გაართულა. მიუხედავად მჭიდრო ვადებისა, საია პროცესს 18 უბანზე დააკვირდა. ამ უბნების, დაახლოებით, 30%-ზე წილისყრის პროცედურა ცესკოს მიერ მითითებულ დროზე ადრე დაიწყო, ხოლო გარკვეულ უბნებზე – გვიან. შესაბამისად, ორგანიზაციას ეფექტიანი დაკვირვების შესაძლებლობა არ მიეცა.

პარლამენტის მიერ 2024 წლის აპრილში ე.წ. „გენდერული კვოტების“ გაუქმებასთან ერთად, საია-მ შეაფასა გენდერული ბალანსი არჩევნებში მონაწილე სუბიექტების საარჩევნო სიებში. აღსანიშნავია, რომ 2024 წლის საპარლამენტო არჩევნებზე პარტიათა სიებში რეგისტრირებული 1185 კანდიდატიდან მხოლოდ 29%-ია ქალი. წინა საპარლამენტო არჩევნებთან შედარებით, სადაც ქალთა წილი 44,3%-ს შეადგენდა, ვითარება მკვეთრად გაუარესებულია. მათ შორის, თვალშისაცემი უკუსვლაა მმართველი პარტიის საარჩევნო სიაშიც. მაშინ, როდესაც 2020 წელს მათ საარჩევნო სიაში ქალთა რაოდენობა 24% იყო, წელს ეს რიცხვი 16%-ით განისაზღვრა (დაზუსტებისთვის, სიის 169 კანდიდატიდან მხოლოდ 28 მათგანია ქალი). მოცემული სტატისტიკა ნათლად მიუთითებს პოლიტიკაში ქალთა წარმომადგენლობის კლების ტენდენციაზე”,- აღნიშნულია ანგარიშში.

საია-მ მისიის ფარგლებში შეაფასა ანტიკორუფციული ბიუროს 3 გადაწყვეტილება, რომლებმაც არსებითად უარყოფითი გავლენა მოახდინა საარჩევნო გარემოზე. განსაკუთრებით საგანგაშო იყო გადაწყვეტილება, რომლითაც ბიურომ კანონის არასწორი განმარტებით, თვითნებურად გაავრცელა „განცხადებული საარჩევნო მიზნის” მქონე სუბიექტის სტატუსი სადამკვირვებლო ორგანიზაციაზე. მისი მიზანი იყო სამოქალაქო აქტივიზმის, ასევე, სადამკვირვებლო ორგანიზაციის საქმიანობის შეფერხება და დისკრედიტაცია. ანტიკორუფციულმა ბიურომ კანონის ამგვარი ინტერპრეტაციით შექმნა სახიფათო პრეცედენტი სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლების არაპროპორციულად შეზღუდვის კუთხით.

საია-მ, ასევე, უარყოფითად შეაფასა კომუნიკაციების ეროვნული მარეგულირებელი კომისიის 4 გადაწყვეტილება. ნიშანდობლივია, რომ კომისიის და შემდგომ სასამართლოს გადაწყვეტილებები ამ საქმეებზე საარჩევნო ნორმების არასწორ განმარტებებს ემყარებოდა, რაც მმართველ პარტიას, ყველა შემთხვევაში, სხვა საარჩევნო სუბიექტებთან შედარებით, უპირატეს მდგომარეობაში აყენებდა. ნორმების ამგვარი ინტერპრეტაცია ძირს უთხრის თავისუფალ, სამართლიან და კონკურენტულ წინასაარჩევნო გარემოს და აზიანებს პოლიტიკურ ძალებს შორის თანასწორი საარჩევნო გარემოს უზრუნველყოფის მიზანს.

ნონა ქურდოვანიძემ წინასაარჩევნო გარემოს შეფასებისას ყურადღება ასევე წინასაარჩევნო კამპანიაში ხელშეშლისა და ძალადობის ფაქტებზეც გაამახვილა ყურადღება. მისი თქმით, წინასაარჩევნო გარემოს შეფასებისას მათ შორის ძალადობის – 3, კამპანიაში ხელშეშლის – 5, სააგიტაციო მასალის – 3 შემთხვევები გამოვლინდა.

„საია-მ წინასაარჩევნო პერიოდში შეისწავლა ძალადობის 6 შემთხვევა, ასევე, საარჩევნო სუბიექტების წინასაარჩევნო კამპანიაში ხელშეშლის – 5, სააგიტაციო მასალის დაზიანების – 3, პოლიტიკური ნიშნით სხვისი ნივთის დაზიანების – 2 და სავარაუდოდ პოლიტიკური ნიშნით დაკავების 1 შემთხვევა. ამჟამად, საია სწავლობს დამატებით 6 შემთხვევას, მათ შორის, „ქართული ოცნების“ მიერ 23 ოქტომბერს ორგანიზებულ ღონისძიებაზე მედიის წარმომადგენელზე თავდასხმის ერთ შემთხვევას. თითოეული მათგანი ინტენსივობითა და ხასიათით განსხვავებული იყო, თუმცა ისინი ნეგატიურად აისახებოდა წინასაარჩევნო გარემოზე. მათ შორის, ეს ინციდენტები მოიცავდა ფიზიკურ ძალადობას ოპოზიციურ კანდიდატებზე, მმართველი პარტიის წევრის მანქანის დაზიანებას, ოპოზიციური პარტიების ოფისების დარბევას, სააგიტაციო მასალების ჩამოხევას/დაზიანებას.

საია-ს შეფასებით, საარჩევნო პერიოდში ამგვარი ქმედება, შესაძლოა, იყოს ამომრჩეველთა ნების გამოვლენის ხელშეშლა და მათზე ზეგავლენის მოხდენა. ასევე, ეს შეიძლება ემსახურებოდეს ხმის ფარულობის დარღვევასთან დაკავშირებული შიშის გავრცელებას”,- განაცხადა ნონა ქურდოვანიძემ.

საია-ს თავმჯდომარემ საზღვარგარეთ გახსნილი საარჩევნო უბნების რაოდენობაზეც გაამახვილა ყურადღება და გახსნილი უბნების რაოდენობა უარყოფითად შეაფასა. მისი თქმით, საზღვარგარეთ საარჩევნო უბნები არასაკმარისია და აღნიშნავს, რომ ცესკო ვალდებული იყო საზღვარგარეთ მყოფი ემიგრანტებისთვის, ხმის მიცემის შესაძლებლობა მიეცა.

,,საია-მ უარყოფითად შეაფასა მოქალაქეთა რეალური საჭიროების გათვალისწინების გარეშე ქვეყნის საზღვრებს გარეთ არასაკმარისი საარჩევნო უბნების გახსნა მაშინ, როდესაც არსებული საკანონმდებლო ჩარჩო იძლევა საზღვარგარეთ დამატებითი საარჩევნო უბნების გახსნის შესაძლებლობას. 2024 წლის საპარლამენტო არჩევნებისთვის ცესკომ ქვეყნის ფარგლებს გარეთ სულ 67 საარჩევნო უბანი გახსნა. საზღვარგარეთ უბნების გახსნის საჭიროებაზე ცესკოს არაერთხელ მიაწოდეს ინფორმაცია როგორც თავად მოქალაქეებმა, ასევე საქართველოს პრეზიდენტმა და პროცესში ჩართულმა სხვა მხარეებმა. თუმცა, ამ ფაქტს რეაგირება არ მოჰყოლია. მოქმედი კანონმდებლობით, ცესკო არ იყო შეზღუდული, საჭიროების შემთხვევაში, საკუთარი ინიციატივით მიემართა საგარეო საქმეთა სამინისტროსთვის დამატებით დროებითი საკონსულო დაწესებულების გახსნის მოთხოვნით, სადაც კომისია შეძლებდა საარჩევნო უბნის გახსნას. ცესკო, როგორც მოქალაქეთა საარჩევნო უფლების რეალიზებაზე პასუხისმგებელი სახელმწიფო ორგანო, ვალდებული იყო, უზრუნველეყო საქართველოს მოქალაქეების არჩევნებში მონაწილეობის ხელმისაწვდომობა. ამ მიზნით, მას აქტიურად უნდა ეთანამშრომლა შესაბამის სახელმწიფო უწყებებთან, განსაკუთრებით, საგარეო საქმეთა სამინისტროსთან, რათა გარანტირებული ყოფილიყო საქართველოს მოქალაქეების აქტიური საარჩევნო უფლების პრაქტიკული რეალიზება.

ამასთანავე, საარჩევნო მონიტორინგის ფარგლებში მიღებულ ინფორმაციაზე დაყრდნობით, სხვადასხვა ფაქტზე, რომლებიც შეიცავდა სისხლის სამართლის დანაშაულის ნიშნებს, ორგანიზაციამ მიმართა შინაგან საქმეთა სამინისტროს, გენერალურ პროკურატურას და სპეციალურ საგამოძიებო სამსახურს კონკრეტულ ფაქტებზე გამოძიების დაწყებისა და ჩატარებული საგამოძიებო მოქმედებების შესახებ ინფორმაციის მოთხოვნით. ამ დროისთვის საგამოძიებო უწყებების რეაგირების თაობაზე ინფორმაცია საია-სთვის უცნობია. საია აგრძელებს პროცესებზე დაკვირვებას და საარჩევნო დარღვევების შესახებ საზოგადოების ინფორმირებას“, – განაცხადა ნონა ქურდოვანიძემ.