არჩევნები, როგორც ქალთა შუზღუდული უფლება
ეთნიკური უმცირესობებით დასახლებულ აზერბაიჯანულ თემში ქალის არჩევნებში დამოუკიდებლად მონაწილეობის საკითხი თითქმის არ განიხილება. აქ მცხოვრები ქალები ინფორმაციას საარჩევნო უფლების შესახებ თითქმის არ ფლობენ, გამონაკლისია ის მცირე პროცენტი, რომელიც საჯარო სკოლაშია და საქმებული. იორმუღანლოს თემის სოფლებში მცხოვრები ქალები ნაკლებად აცნობიერებენ საპარლამენტო არჩევნების მნიშვნელობას. როგორც აქ მცხორებლები ამბობენ, ქალების უმეტესობა შვილების მოვლით, სოჯახო საქმითა და მესაქონლეობით არიან დაკავებული. მათი უმრავლესობა გარეთ, მინდორში ფიზიკურად შრომობს. სოფელ იორმუღანლოში მცხოვრები სადაფ ნოვიზოვი ,,კახეთის ხმასთან“ ინტერვიუში აცხადებს, რომ არჩევნებზე არასდროს ყოფილა, ამბობს, რომ ხმის მიცემის გადაწყვეტილებას დამოუკიდებლად ვერ იღებს. მისივე განცხადებით, ოჯახიდან არჩევნებზე მხოლოდ მეუღლე დადის.
,,არჩევნებზე არასდროს ვყოფილვარ, არ დავდივარ რადგან ბევრი საქმე მაქვს, მაღაზია გვაქვს, აქაც გამოვივდივარ ხოლმე და სახლის საქმეებსაც მოსწრება უნდა. შვილებს მიხედვა და ქმარს. არც მაქვს სურვილი, რომ არჩევნებზე წავიდე, არვიცი რა არჩევნები მოდის წელს“,– აცხადებს ნოვიზოვი.
საქართველოს აზერბაიჯანული თემის კვლევის მიხედვით, არჩევნებში აზერბაიჯანელთა თემის ქალთა მონაწილეობა განსაკუთრებით დაბალია. ქართული ენა საკომუნიკაციო დონეზეც კი არ იცის ეთნიკური უმცირესობის ამომრჩეველთა 41,8%–მა. დაახლოვებით 22%–ს ესმის, მაგრამ სახელმწიფო ენაზე კითხვისა და წერის უნარები არ აქვს. ქალების 54%–მა კი ქართული ენა საერთოდ არ იცის. აითაჩ სადიკოვს სურვილი აქვს არჩევნებში მონაწილეობის მიღებისა, თუმცა არ იცის საკუთარი საარჩევნო უფლებების შესახებ. იცის, რომ არჩევნები ტარდება, თუმცა თარიღი და კანდიდატების ვინაობა მისთვის უცნობია. მან არც ის იცის რა ტიპის არჩევნები მოდის.
,,ჩვენი სოფლების ქალები რომ მიდიან არჩევნებზე ვინ იცის ხმა ვის უნდა მისცეს? ვისაც სახლში ქმარი ეტყვის, იმას მისცემს ხმას. ის ქალები, ვისაც ქმრები და ძმები არ ყავთ, თვითონ წყვეტენ ვინ მისცენ ხმა. მე პალკატებზე რომ არის ნომრები ისე ვიმახსოვრებ ვინ არიან. აქ რომ მოდიან ჩვენ გარეთ არ გავდივართ და თანაც ჩვენი ენა არ იციან რა უნდა გავიგოთ, ქართული კიდევ რამდნეიმე სიტყვა ვიცით. კაცებმა იციან ქართული და უსმენენ ხოლმე, მაგრამ სახლში ამაზე არ ვლაპარაკობთ“,–განაცხადა სადიკოვმა.
ქალბატონების არჩევნებში მონაწილეობის წინააღმდეგი არიან მამაკაცები. ლამბალოელი ალხან გულიევი ჩვენთან საუბარში განმარტავს, რომ მისმა მეუღლემ ქართული წერა–კითხვა და საუბარი არ იცის, ამიტომ ის არჩევნებში არ იღებს მონაწილეობას. მისივე თქმით, ამ სიტუაციაში იმყოფება თემის სოფლებში მცხოვრები ქალების უდიდესი ნაწილი.
,,ჩვენი ქალები არ დადიან არჩევნებზე, ენა არ იციან, ვერც წერენ და ვერც კითხულობენ. სახლში ჩვენ ვუხსნით ხოლმე ვინ უნდა შემოხაზონ თ წავლენ არჩევნებზე. თანაც სულ მინდორში არიან, პირუტყვს მწყემსავენ, თ არადა სახლში შვილებს უვლიან, რეცხავენ და ალაგებენ. გზაზე არ გამოდიან, სულ საქმე აქვთ, დასვენების დრო არ აქვთ.”
ქალების განსაკუთრებულად დაბალ აქტივობას ტრადიციებს უკავშირებს ილხან მირზოევი. ის ამბობს, რომ მამაკაცები ქალებს არჩევნებზე კი არა ქუჩაშიც არ უშვებენ. ქალები გარეთ შეიძლება მხოლოდ სახლში წყლის შესატანად გავიდნენ.
,,არჩევნებზე ქალების მცირე ნაწილი მიდის. ესეთი წესი გვაქვს, შინაური ქალები გარეთ არ გადიან. ვინც განათლებულია, ის იღებს მონაწილეობას არჩევნებში’’, – ამბობს მირზოევი.
,,ქალთა საინფორმაციო ცენტრის“ წარმომადგენელი მაია გრძელიშვილი საარჩევნო კულტურის განვითარებას საზოგადოების ცნობიერების ამაღლებაში ხედავს. იგი, არჩევნებზე ქალთა დაბალი აქტივობაზე საუბრობს და განმარტავს, რომ უნდა შეიქმნას ერთიანი სტრატეგია ცალკეული რეგიონების სპეციფიკის გათვალისწინებით. იგი, ფაქტს ერთი მხრივ ოჯახების მხრიდან არჩევანის შეზღუდვით, ხოლო მეორე მხრივ, ეთნიკური და რელიგიური უმცირესობების წარმომადგენელი ქალების შემთხვევაში ამას ენობრივი ბარიერებისა და კულტურული თავისებურებებით ხსნის.
,,იკვეთება რეგიონებსა და სოფლად მცხოვრები ქალების მოუცლელობა, სამეურნეო და საოჯახო საქმიანობებით გამო, ასევე ოჯახის მხრიდან მისი არჩევანის შეზღუდვა“.
„გენდერული თანასწორობის ხელშეწყობისთვის საქართველოში“ გაეროს ერთობლივი პროგრამის ფარგლებში, 2013 წელს ჩატარებული კვლევის თანახმად ჯერ კიდევ მყარია ტრადიციული შეხედულებები გენდერულ როლებზე: ქალის ფუნქციაა შვილების მოვლა და აღზრდა და საშინაო საქმეების კეთება. კვლევამ აჩვენა, რომ გამოკითხულთა უმრავლესობა (63%) მიიჩნევს, რომ კარგი ცოლი უნდა დაემორჩილოს მეუღლეს, მაშინაც კი, როდესაც არ ეთანხმება მას. ექსპერტები საარჩევნო პროცესებში ქალთა აქტიურ ჩართულობას მნიშვნელოვან ფაქტორად მიიჩნევენ. ინფორმირების გაზრდის მთავარ მექანიზმად კი, საარჩევნო გზავნილებისა და პროგრამების მათთვის გასაგებ ენაზე მიწვდას მიიჩნევენ.
„მნიშვნელოვანია, რომ ქალებმა საკუთარი არჩევანი გამოხატონ. ამისთვის კი კანდიდატების პროგრამები უნდა გააანალიზოს და გაიაზროს, რაც არ ხდება ხოლმე. მათ სჭირდებათ ცნობიერების ამაღლება, თუმცა ბოლო ხუთი–ექვსი წელია, რაც შედარებით გააქტიურდნენ. კარგი იქნება, რომ ეთნიკურ უმცირესობებს კანდიდატებმა საარჩევნო პროგრამები გააცნონ მშობლიურ ენაზე. ბევრი ქალი ფიქრობს, რომ ვალდებულია, იჯდეს სახლში, შვილები ზარდოს, სახლი დაალაგოს, ქმარს მომზადებული საჭმელი დაახვედროს, მოემსახუროს და დაემორჩილოს ქმარს. განსაკუთრებით ეთნიკურ უმცირესობებში. გენდერული ბალანსი რომ არ დაირღვას, უნდა ჩატარდეს მეტი პრევენციული ღონისძიებები როგორც სახელმწიფოს, ასევე არასამთავრობო ორგანიზაციების მხრიდან“, – აცხადებს ასოციაცია „ვეჯინის“ თავმჯდომარე ლაურა ხარიტონაშვილი. ექსპერტები ქალების პასიურობას არჩევნების დღისით საკუთარი უფლებების შესახებ ინფორმაციის დეფიციტით ხსნიან.