რეგიონში მცხოვრები ახალგაზრდები გენდერული სტერეოტიპების შესახებ
როგორ ესმით თელაველ ახალგაზრდებს გენდერული თანასწორობა, რა ხდება მათ გარშემო და როგორ აღიქვამენ ოჯახში მიმდინარე პროცესებს – ამ საკითხებზე მათი შეხედულებები არაერთგვაროვანია. მათი აზრით, იშვიათად ვხვდებით ჯგუფებსა და ინდივიდებს, რომლებიც საჯაროდ გამოდიან გენდერული უთანასწორობის დასაცავად.
საქართველოში გენდერული თანასწორობის მიმართ გატარებული პოლიტიკა კანონის დონეზე წინ გადადგმული ნაბიჯია. ახალგაზრდების მოსაზრებით, ამ კუთხით მიმდინარე სამუშაოები საკმაოდ შრომატევადია, რადგან გარემო, მენტალობიდან გამომდინარე, პატრიარქალურია. კანონის ქმედითუნარიანობას სამოქალაქო შემეცნებითი დონის ამაღლება სჭირდება.
17 წლის ნანიკო ფირალიშვილის მოსაზრებით, გენდერული საკითხების საჯაროდ გამოტანა და განხილვა აუცილებელია საზოგადოების სწორად ჩამოყალიბებისათვის. მას მიაჩნია, რომ ახალგაზრდობაში საკითხის მიმართ დამოკიდებულება უარყოფითია:
,,მაინტერესებს გენდერული როლების გადანაწილების საკითხები. მივესალმები თუ სკოლაში დამატებითი გაკვეთილები ჩატარდება. ჩემ გარშემო აქამდე არ ვაქცევდი ყურადღებას, თუმცა სამეზობლოში ხშირად გამიგონია შეურაცხმყოფელი სიტყვები: შენ ქალი ხარ, რა გაგეგება, ამ საქმეში ჩარევის უფლება არ გაქვს; თმა გრძელი და ჭკუა მოკლე. მე, მაგალითად, შედარებით მოკლე თმას ვატარებ და სულ მესმის რეპლიკები: ბიჭს გავხარ, არ გიხდება, ქალს დაემსგავსე და სხვა. ეს ყველაფერი მაღიზიანებს და არ მინდა, ასეთ ადამიანებთან ურთიერთობა. ვაღიარებ, რომ სამეგობროშიც მყავს ასეთი ტიპის ხალხი, შეიძლება მე არ მითხრან, მაგრამ ბიჭებზე გამიგია ბევრჯერ უთქვამთ დაცინვის ტონით, რომ გოგოს ჰგავს, რამხელა თმა აქვს და სხვა”.
თელავის ქალთა კლუბის წევრი მარიამ ცისკარიშვილი საზოგადოებაში დამკვიდრებული სტერეოტიპული აზროვნებაზე ამახვილებს ყურადღებას. მიაჩნია, რომ გამოსავალი კომპლექსურ მიდგომაშია. გენდერული საკითხებზე საჯაროდ საუბარი საზოგადოებაში ჯერ კიდევ ჭირს:
,,საზოგადოებაში დამკვიდრებული სტერეოტიპული აზროვნების შესაცვლელად, რაც შეიძლება, მეტი შეხვედრებია აუცილებელი, საუბრები, დისკუსიები, სატელევიზიო გადაცემები საზოგადოების სხვადასხვა ასაკობრივ ჯგუფთან; საგანმანათლებლო პროგრამები გენდერულ კვლევებთან დაკავშირებით სკოლებსა და უნივერსიტეტებში.
20 წლის სტუდენტის, ეთო შოშიაშვილის აზრით, დღეს გენდერულ თემებზე ბევრს საუბრობენ, თუმცა ტერმინის სწორი განსაზღვრება ცოტამ თუ იცის. შოშიაშვილი პრობლემად ახალგაზრდების არასწორ ინფორმირებას ასახელებს:
,,გენდერი დღეს ყბადაღებული თემაა, თუმცა ბევრმა არ იცის ტერმინის სწორი განმარტება. ბევრს ჰგონია, რომ ეს არის მხოლოდ ქალთა უფლებების დაცვა, რაც ასე არ არის. ჩემი აზრით, სწორი ინფორმაციის მიწვდა ყველაზე კარგი გამოსავალია, რათა ჩვენ გარშემო არსებული პრობლემები სწორად გავაანალიზოთ. გენდერული შეხედულებების ჩამოყალიბება ადრეულ ასაკში ხდება ოჯახსა და სკოლაში, ამიტომ აღნიშნული საკითხზე ფიქრი მშობელმაც და მასწავლებლებმაც ბავშვის მცირე ასაკიდან უნდა დაიწყოს”.
ლექტორის, საზოგადოებრივი კომუნიკაციების მართვის სპეციალისტის, არჩილ გამზარდიას მოსაზრებით, აღზრდის საკითხში აუცილებელია, ჩავდოთ პატარაობიდანვე თანაბარი შესაძლებლობებისა და უფლებების ცოდნა და ფლობა.
,,სტერეოტიპულ მიდგომებში, სადაც ადამიანთა ურთიერთობები რაღაც გაბატონებულ იდეებს ემსახურება, თანამედროვე ადამიანმა უნდა მიიღოს მთავარ წესად ის, რომ ადამიანები თანაბარნი არიან და ცხოვრების წესში გადასანაწილებელ გამოწვევებს საკუთარი არჩევანის უფლებით უნდა უპასუხონ და არა სტერეოტიპული ვალდებულებებით.
სტუდენტები საზოგადოებაში დამკვიდრებულ სტერეოტიპებზე საუბრობენ და გამარტავენ, რომ ქალსა და მამაკაცს უნდა ჰქონდეთ თანაბარი პირობები და ცხოვრებისეული შანსები თავიანთი პოტენციალის სრული რეალიზაციისათვის. თანაბრად მონაწილეობენ პოლიტიკური, ეკონომიკური, სოციალური, კულტურული განვითარების პროცესებში და თანაბრად სარგებლობენ საზოგადოებრივი სიკეთეებით, შესაძლებლობებითა და რესურსებით:
,,გენდერული თანასწორობა ნიშნავს თანაბარ შესაძლებლობებს, მონაწილეობის და ორივე სქესის გამოჩენას საზოგადოებრივი და პირადი ცხოვრების ყველა სფეროში თანაბარ დონეზე. მიუხედავად იმისა, როგორი შესაძლებლობები აქვს სხვადასხვა სქესის წარმომადგენლებს, მათ ერთნაირი უფლებები და საკუთარი თავის გამოვლენის ერთნაირი საშუალებები უნდა ჰქონდეთ”, – აცხადებს 20 წლის მაცაცო მეგრელიშვილი.
ადამიანებს აქვთ სხვადასხვა ღირებულებები, მიზნები, საჭიროებები, ცხოვრების წესი.
მიუხედავად ამისა, მათი ინტერესები თანაბრად უნდა იყოს გათვალისწინებული ყველა დონეზე, ისინი უნდა სარგებლობდნენ თანაბარი უფლებებითა და შესაძლებლობებით და ჰქონდეთ ერთნაირი პასუხისმგებლობები და ვალდებულებები. ამისათვის სკოლის მასწავლებლებლებმა უნდა გაიარონ მომზადება, სახელმძღვანელოები უნდა გადაისინჯოს, რათა გაპარული არ იყოს გენდერულ უთანასწორობაზე მიმანიშნებელი მასალა:
,,გენდერთან დაკავშირებული ცოდნის შემცველი საგნებისა და სახელმძღვანელოების შექმნა და სწავლება სკოლებისა და უნივერსიტეტებისთვის. მშობელთა სკოლის გახსნა და ტრენინგები მშობლებისთვის; ქალთა აქტიური წახალისება და ჩართვა პოლიტიკაში. ქალი რწმუნებულების ხელშეწყობა და ქალი რწმუნებულების საგანგებო ინსტიტუტის შექმნა. საკანონმდებლო ცვლილებები, რომელიც შეცვლის ქალის ეკონომიკურ მდგომარეობას”, – აცხადებს თელავის ქალთა კლუბის წევრი მარიამ ცისკარიშვილი:
გენდერული თანასწორობა, როგორც დემოკრატიული ღირებულებების შემადგენელი ნაწილი შედარებით ახალი ფენომენია და შრომატევად სამუშაოს მოითხოვს სათანადო გარემოს შესაქმნელად. ,,დღეს სოციალური ჯგუფები უფრო არაადეკვატურ მიდგომებს გამოხატავენ და რადიკალურს, ვიდრე ეს მსჯელობის პროცესში ყოფნაა. არსებობს ჯგუფები, რომლებიც ერთ უკიდურესობას აღიარებენ, ქალის უუფლებობას, დომინანტური როლების არსებობას და ა.შ, არსებობს მეორე უკიდურესობა, რომელიც ამის საწინააღმდეგოდ, ლამის მამაკაცის დისკრედიტაციას ახდენენ. არცერთი მათგანი არ ჯდება სრული რაციონალიზმის ფარგლებში, ამდენად, უპირველეს ყოვლისა, სასურველია, ჯერ სპეციალისტებმა, საზოგადოების აქტიურმა ნაწილმა ჩამოაყალიბოს ზუსტი აზრი საკითხების მიმართ, რასაც შემდეგ მომავალი თაობა მიიღებს და თავადაც იმსჯელებს,” -ამბობს არჩილ გამზარდია.
ქალთა საინფორმაციო ცენტრის წარმომადგენელი ნანუკა ავალიანის მოსაზრებით, მიუხედავად იმისა, რომ ბევრი ორგანიზაცია მუშაობს გენდერული თანასწორობის საკითხებზე, ძალიან ბევრი ახალგაზრდისთვის ეს ცნება მაინც ახალია და ძირითადად ნეგატიურ ასოციაციას იწვევს. ნაწილისთვის გენდერული თანასწორობა ნიშნავს ქალთა უფლებების გაზრდას მამაკაცების ჩაგვრის ხარჯზე, რაც ნამდვილად არ წარმოადგენს თანასწორობის სწორ აღქმას და დეფინიციას:
,,XXI საუკუნეში სტერეოტიპები გვხვდება ცხოვრების სხვადასხვა სფეროში და გამონაკლისს არც გენდერული თანასწორობა წარმოადგენს. სტერეოტიპები აზიანებს როგორც მდედრობით, ისე მამრობით სქესს. თუ, ერთი მხრივ, საზოგადოების დიდი ნაწილი ფიქრობს, რომ ქალის საქმე მხოლოდ ოჯახია, ის არ უნდა მუშაობდეს, არ სჭირდება სწავლა, მყარი ეკონომიკური მდგომარეობა, პოლიტიკა ქალის საქმე არ არის და ა.შ, მეორე მხრივ, იგივე საზოგადოება მამრობით სქესს ავალდებულებს, რომ შეინახოს ოჯახი, იყოს მთავარი შემომტანი და უზრუნველყოს ფინანსურად ცოლი და შვილები. 20 წელი სწორედ ის ასაკია, როდესაც ახალგაზრდების უმეტესობა იწყებს ფიქრს კარიერაზე, სწავლის გაგრძელებაზე ან თუნდაც ოჯახის შექმნაზე და ზუსტად ამ დროს, ისინი დგებიან არსებული სტერეოტიპების წინაშე, რაც მათზე საკმაოდ ცუდ გავლენას ახდენს”.
25 წლის ნუკრი მჟავანაძის შეხედულებით, ნაადრევი ქორწინება, მენტალიტეტი, სტერეოტიპები და საზოგადოებრივი აზრის გავლენა ჶ ეს ის საკითხებია, რაზეც ახალგაზრდებთან უნდა იმართებოდეს საინფორმაციო ტიპის შეხვედრები. მჟავანაძის განცხადებით, ქალი განსაკუთრებით იჩაგრება მაშინ, როცა მშობლებსვე გამოაქვთ განაჩენი, რომ ის ქალია, გათხოვდება და ცხოვრების შემდეგომ ეტაპზე პასუხისმგებლობას ირიდებენ:
,,ჩემი აზრით, გენდერულ უთანასწორობას, ასევე ძალადობასა და მსხვერპლთა რიცხვის გაზრდას საზოგადოებაში ინფორმაციის ნაკლებობა იწვევს. საინფორმაციო შეხვედრებს მნიშვნელოვანი როლი აკისრია, უნდა იმართებოდეს დისკუსიები, ყურადღება გამახვილდეს დისკრიმინაციულ ტერმინოლოგიასა და კანონზე გენდერული თანასწორობის შესახებ. ყველას უნდა ჰქონდეს საშუალება, გაიზარდოს ამ მხრივ. მაგალითისთვის ვიტყვი, რომ გოგონა, როდესაც თხოვდება, მისი კუთვნილება მშობლების სახლში აღარაფერია, მით უფრო თუ ძმა არის ოჯახში, ის ბიჭია და სჭირდება, რაც არასწორი მიდგომაა. მშობლებივე გენდერულად ასხვავებენ შვილებს. თუ ძმები არიან, სახლი აუცილებლად უმცროსის კუთვნილებაა, უფროსმა რა ქნას? ყველას აქვს თანაბარი ქონებრივი უფლებები და ასაკისა და სქესის გამო ვინმე არ უნდა იყოს უპირატესი. სამწუხაროდ, ბევრ ძმას განხეთქილება აქვს და სამუდამოდ კარგავს ერთამნეთს. გამოდის, რომ ქალს ბავშვობიდან აჩვევენ, რა შეიძლება მისთვის და რა იკრძალება, რაც მოზარდობაში კომპლექსს იწვევს. რაც შეეხება მედიის როლს, საინფორმაციო საშუალებები მეტ ყურადღებას უნდა უთმობდნენ ამ საკითხს და მის სწორად გაშუქებას, რომ ისევ ძალადობა არ განხორციელდეს.
გენდერი ეხება შეხედულებებს, მოლოდინებსა და წესებს ქალებისა და მამაკაცებისათვის. იგი სოციალურად არის განპირობებული: ადამიანები იბადებიან ქალებად და მამაკაცებად, მაგრამ მათ ასწავლიან და მათგან მოელიან, თუ როგორ უნდა მოიქცნენ, რა თვისებები განივითარონ, რა ადგილი უნდა დაიკავონ ოჯახსა და საზოგადოებაში, ურთიერთობები იქონიონ, რა წესებს დაემორჩილონ და ა.შ. ამ შეხედულებების გადამცემია ოჯახი, ავტორიტეტული ადამიანები, რელიგიური და კულტურული დაწესებულებები, სკოლა, მედია, თანატოლთა წრე და სხვა, ადამიანის სოციალიზაციისთვის მნიშვნელოვანი ადამიანები და ინსტიტუტები.
უნდა განისაზღვროს ქალისა და კაცის მდგომარეობა ყველა სფეროში და ამის მიხედვით ხელისუფლების მხრიდან შემუშავდეს კონკრეტული პოლიტიკა სიტუაციის გაუმჯობესების მიზნით.
პრობლემის გადასაჭრელად ნაბიჯები იდგმება, რაც პროგრესის მანიშნებელია. მთავარი მიზანია, რომ სამოქალაქო შეგნება შეიცვალოს გენდერულ საკითხთან მიმართებით, ამას დრო სჭირდება და შედეგის ნაუცბათევი მიღება ნაკლებ სავარაუდოა:
,,სტერეოტიპები არა გარემო ფაქტორებით, არამედ ხშირად ოჯახის შეხედულებებით არის განპირობებული.როდესაც ძალიან პატარა ასაკიდან მშობლებისგან გვესმის სტერეოტიპული გამონათქვამები, ეს დიდ გავლენას ახდენს ადამიანის ჩამოყალიბებაზე.
ამავე ასაკში სტერეოტიპულ აზროვნებას ეყრება საფუძველი სკოლაჶბაღებში: თუ გადავხედავთ სახელმძღვანელოებს, ვნახავთ, რომ მათი ილუსტრაციები საკმაოდ სტერეოტიპულია ჶ ქალი ყოველთვის აუთოვებს, ამზადებს სადილს, კაცი კი ნადირობს, დაკავებულია მეურნეობით, რაც ნიშნავს იმას, რომ ძალიან ადრეული ასაკიდან ბავშვებს განვაწყობთ ისე, რომ მათთვის მისაღები იყოს მხოლოდ სახლში მოფუსფუსე ქალი და გარეთ მომუშავე კაცი, რაც, თავის მხრივ, წარმოადგენს გენდერულ დისკრიმინაციას”, -აცხადებს ქალთა საინფორმაციო ცენტრის წარმომადგენელი ნანუკა ავალიანი.